Rượu thóc Hà Giang là một đặc sản nổi tiếng của vùng đất địa đầu cực bắc Tổ Quốc. Rượu thóc được nấu từ những hạt thóc nương chắc nịch, cùng với thứ men lá truyền thống bí truyền nơi đây. Rượu thóc khi uống có vị ngọt, thanh của của thóc nương, êm dịu của men lá, tinh khiết của nguồn nước khe mát lạnh.
Đến Hà Giang, ngoài các món đặc sản đã quá thân quen với du khách như: tam thất, mật ong bạc hà, thắng cố, rượu ngô,… Thì còn có một loại đặc sản khác nữa, đó chính là: rượu thóc Hà Giang. Rượu thóc là thứ rượu không phổ biến bằng như rượu ngô Hà Giang.Nhưng nó cũng là một đặc sản nơi đây.
Chúng ta cùng tìm hiểu về cách làm men và các khâu trong nấu rượu thóc thủ công truyền thống
Cách làm men rượu truyền thống
Men lá được làm từ 36 loại lá cây được hái từ rừng tự nhiên, trong đó có một số cây thuốc quý như: Hà thủ ô đỏ, ngũ gia bì, bình vôi, thủ phục linh, Đỗ trọng, cam thảo, sâm cau, nhân trần, bạch mao căn, kê huyết đằng, ngưu tất,… Thóc dùng để làm men là những loại thóc dẻo, thơm.
Nước thuốc đc chắt lấy lần thứ nhất ở một số những lá cây thuốc sau đó đem trộn đều với bột gạo. Gạo Bao Thai mang đi ngâm tầm 24 tiếng. Vớt ra cho ráo nước rồi đem đi nghiền bột, sau khi quấy đều rồi nặn ra thành từng cái bánh to bằng cái chén uống nước, vậy là đã có 1 dòng men lá rừng ngon.
Các khâu trong nấu rượu thóc thủ công truyền thống
Lựa chọn thóc và luộc thóc
Thóc để nấu rượu được lựa chọn từ những thửa ruộng bậc thang chín vàng. Thóc được gặt về, tuốt ra thành lúa. Loại bỏ những hạt lép ban đầu, sau đó thóc được luộc chín. Trong quá trình luộc thóc, những hạt thóc lép, không mẩy nó sẽ có xu hướng nổi lên trên. Chúng ta dùng dụng cụ để vợt nó ra ngoài. Đun nhỏ lửa cho thóc sôi âm ỉ, dùng xẻng hoặc đũa cả lớn để đảo thóc liên tục cho chín đều, tránh tính trạng chỗ nát chỗ sượng.
Khi thóc chín, ta đổ thóc tãi đều ra nong để cho nguội. Yêu cầu tãi thóc càng mỏng càng tốt, tránh tính trạng nóng nguội không đều sẽ làm cho việc ủ men không tốt
Ủ men rượu thường từ 12-15 ngày. Theo kinh nghiệm của những nghệ nhân nấu rượu thóc thì việc ủ càng lâu thì cho chất lượng rượu càng ngon. Nếu ủ đủ 30 ngày thì rượu cho chất lượng thơm ngon nhất.
Chưng cất rượu
Sau khi thóc ủ đã ngấu trong chum. Ta cho thóc vào chõ để chưng cất. Chõ được đặt trên 1 cái chảo lớn đựng nước. Với chõ có đường kính 70 cm, cao 100 cm thì mỗi lần nấu được khoảng 30-35kg thóc đã ủ. Nước để nấu là nước trong khe núi hoặc nước được khoan sâu dưới lòng đất, thông thường những địa phương có rượu ngon thì nguồn nước ở đó rất tinh khiết.
Phía trên chõ, ta đặt 1 cái chảo đựng đầy nước lạnh. Mục đích của nước lạnh là để ngưng tự hơi rượu bay lên, gặp lạnh sẽ ngưng tự và chảy ra ngoài theo ống gỗ dẫn rượu.
Sau khi chít các khe hở của các thiết bị bằng cám ướt. Ta bắt đầu đun rượu. Đun khoảng 35 phút thì bắt đầu rượu gỉ ra ngoài. Ta nên điều chỉnh lửa vừa phải để rượu ra đều và cho chất lượng ngon. Khi nào nước ở chảo bên trên nóng quá thì ta múc đi, cho nước lạnh khác vào.
Một mẻ rượu thường nấu từ 2,5-3 giờ đồng hồ. Cứ 30kg thóc nấu thì sẽ chưng cất được 15 lít rượu nặng độ và 5 lít rượu nhẹ độ.
Chú ý: Việc nấu rượu truyền thống thường bằng củi, người nấu nên chọn các loại củi chắc, ít khói để rượu cho chất lượng tốt nhất. Đặc biệt: không được dùng cây “bàng tang” để đun, nếu dùng cây này đun sẽ làm hỏng rượu nấu.
Thưởng thức rượu Thóc
Ngồi trong nhà sàn, nhâm nhi chén rượu thóc dưới cái tiết trời se lạnh. Bạn mới cảm thấy rượu thóc ngon làm sao. Rượu thóc uống vào thanh, tinh khiết. Rượu gắt lúc đầu rồi êm dịu ngay sau khi đã đi qua cuống họng.
Nếu bạn là người yêu văn hóa vùng cao, yêu rượu dân tộc. Thì rượu thóc Hà Giang là một đặc sản đồ uống mà bạn không thể bỏ qua khi tới với vùng đất Hà Giang quê tôi đó. Lên Hà Giang, hãy uống rượu thóc một lần để cảm nhận nhé.
Có thể bạn quan tâm: